Onderzoek naar onderinstroom leerlingen in Zuid Limburg

Selecteer de tekst voor spraak (Nederlands).

Op initiatief van de schoolbesturen in Zuid Limburg (Westelijke Mijnstreek, Maastricht-Heuvelland en Parkstad) zal een onderzoek worden uitgevoerd door de universiteit Groningen, om inzicht te krijgen in instroom van jonge kinderen in het Speciaal (basis)onderwijs. Hieronder vindt u een brief waarin alle informatie over dit onderzoek vermeld staat.

Beste ouders/ verzorgers,

Waarom krijg ik deze informatie?
Uw kind zit op dit moment op een school voor speciaal (basis) onderwijs (S(B)O), of heeft hier recent op gezeten. Voordat uw kind kon instromen in het S(B)O is er een toelaatbaarheidsverklaring (TLV) aangevraagd. De rijkuniversiteit Groningen gaat samen met de schoolbesturen en de samenwerkingsverbanden Passend Primair onderwijs uit deze TLV aanvraag anoniem gegevens gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. Via deze brief willen we u informeren over dit onderzoek en u de gelegenheid geven vragen te stellen over het onderzoek.

Waarom dit onderzoek?
Doel van dit onderzoek is om meer inzicht te krijgen in jonge kinderen (vanaf 4 jaar) die instromen in het speciaal (basis)onderwijs (onderinstroom) en of dit de afgelopen jaren is veranderd.
‘Regulier als het kan, speciaal als het moet’, dat is het motto van Passend Onderwijs. Een belangrijk doel van Passend Onderwijs is het vinden van een passende onderwijsplek voor ieder kind. We hebben nog weinig zicht op kenmerken en behoeften van kinderen die al op vroege leeftijd instromen in het Speciaal (basis) onderwijs. Deze vroege instroom wordt ook wel onderinstroom genoemd.

Wat vragen we van u tijdens het onderzoek?
Er wordt niets van u of uw kind verwacht tijdens het onderzoek. U hoeft niets te doen.
Voor het bovengenoemde onderzoek zullen we gebruik maken van anonieme gegevens die al zijn verzameld tijdens de aanvraag voor een Toelaatbaarheidsverklaring. Anoniem wil zeggen dat de gegevens niet herleidbaar zijn naar u of uw kind.

Wat betekent deelname?
Deelname aan het onderzoek zal geen directe gevolgen hebben voor u als ouder/verzorger of voor uw kind. Indirect zal het onderzoek mogelijk nieuwe kennis opleveren voor de onderzoekers. Deze kennis kunnen schoolbesturen helpen bij het vinden van een juiste onderwijsplek. Daarnaast kan het handvaten geven voor reguliere basisscholen of scholen voor speciaal (basis)onderwijs voor het inrichten van hun onderwijs. Van dat laatste zou uw kind mogelijk wel voordeel kunnen hebben.

Hoe gaan we met uw gegevens om?
Gegevens uit het volgsysteem van de samenwerkingsverbanden zullen
eerst pseudoniem worden gemaakt. Hierdoor zijn alle gegevens anoniem
en beveiligd.
In een koppelbestand zullen de namen van ieder kind worden opgeslagen met een bijbehorend uniek onderzoek nummer. Dit nummer is niet te herleiden naar de identiteit van uw kind. De samenwerkingsverbanden delen vervolgens alleen die gegevens uit de TLV aanvraag die nodig zijn voor het doel van het onderzoek. Het delen van de gegevens gebeurt via een beveiligde omgeving. Verwerking van de gegevens en rapportage gebeurt onder de verantwoordelijkheid van de Rijksuniversiteit Groningen. Gegevens die gebruikt worden voor rapportage zijn niet herleidbaar naar individuele deelnemers. De onderzoeksgegevens, zoals opgeslagen onder de toegekende code, worden in overeenstemming met het datamanagementprotocol van de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 10 jaar bewaard en zijn alleen toegankelijk voor het onderzoeksteam.

Wat moet u nog meer weten?
U kunt altijd vragen stellen over het onderzoek: nu, tijdens het onderzoek, en na afloop. Dit kan door een van de betrokken onderzoekers te e-mailen (dr. Erica Kamphorst via e.kamphorst@rug.nl) of te bellen (06-31984987)
Als u niet wilt dat de gegevens van de TLV van uw kind worden gebruikt voor dit onderzoek dan kunt u bezwaar maken. U kunt dit doen door uiterlijk 01 mei 2023 een mail te sturen naar e.kamphorst@rug.nl. Vermeldt dan ‘Bezwaar Onderinstroom’ in het onderwerp van de mail.

Heeft u vragen/zorgen over uw rechten als onderzoek deelnemer of de uitvoering van het onderzoek? U kunt hierover ook contact opnemen met de Ethische Commissie Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen: ec-bss@rug.nl.

Heeft u vragen of zorgen over hoe er met uw persoonsgegevens wordt omgegaan? U kunt hierover ook contact opnemen met de Functionaris Gegevensbescherming van de Rijksuniversiteit Groningen: privacy@rug.nl.

Als onderzoek deelnemer heeft u recht op een kopie van deze onderzoek informatie.

Met vriendelijke groet,
dr. Erica Kamphorst

Onderzoeksproject Onderinstroom
Elk kind heeft recht op passend onderwijs, ongeacht niveau van leren en ontwikkeling.
Schoolbesturen en scholen geven vorm aan passend onderwijs in het ondersteuningscontinuüm: hoogwaardige basisondersteuning en extra ondersteuning. Uitvoering vindt plaats zo inclusief en thuisnabij mogelijk in samenwerking tussen onderwijs en gemeenten door de totale ondersteuning voor de jeugd in samenhang aan te pakken en te organiseren binnen de beschikbare middelen.
Hiertoe werken schoolbesturen samen in het samenwerkingsverband. Deze missie is (gelijkluidend) uitgewerkt in de ondersteuningsplannen van de drie samenwerkingsverbanden PO in Zuid Limburg (Westelijke Mijnstreek, Maastricht-Heuvelland en Parkstad).

Momenteel stromen er meer 4-jarige leerlingen in met onderwijsbehoeften niveau 5 SO (SBO) dan geprognosticeerd op basis van meerjarige data van de samenwerkingsverbanden PO. Deze trend komt overeen met een landelijk waargenomen toename in onderinstroom.
Deze regionale toename is deels te verklaren omdat schoolbesturen in het kader van passend onderwijs een omslag gemaakt hebben om zoveel kinderen vanaf 4 jaar in het onderwijs te laten instromen (voorheen was dit 7 jaar voor kinderen in gespecialiseerde voorzieningen). Deze omslag zou logischerwijze tot gevolg moeten hebben dat er minder kinderen tussen 4 en 7 jaar jeugdhulp en ondersteuning nodig hebben in gespecialiseerde voorschoolse voorzieningen (MKD/KDC). Dit blijkt echter niet het geval; het principe van de communicerende vaten lijkt niet te werken. Daarom hebben de samenwerkende schoolbesturen in Zuid Limburg besloten een onderzoek in te stellen om beter grip te krijgen op de onderinstroom. Innovo en Movare (samenwerkingsverband PO Parkstad) nemen hierin het voortouw namens de samenwerkende schoolbesturen in Zuid Limburg.

Een toename in SO/SBO strookt niet met de doelstellingen van Passend Onderwijs, en het streven naar een meer inclusieve samenleving in zijn algemeenheid (VN, 2006). Om die reden is er vanuit de betrokken stakeholders behoefte aan meer inzicht in de onderinstroom. Meer inzicht in bijvoorbeeld kind- en omgevingskenmerken die samenhangen met onderinstroom geeft grip en aangrijpingspunten om te signaleren en bij te sturen. Zijn er kritische momenten te benoemen in de periode 0-4 jaar waarop je invloed kunt hebben op het proces, om prognose en werkelijkheid meer in balans te houden?

Onderzoeksproject Onderinstroom is gestart om meer en vroegtijdig zicht te krijgen op de (zich ontwikkelende) schoolrijpheid van kinderen en hun context om zodoende de doelstellingen van Passend Onderwijs optimaal te realiseren. Meer specifiek beoogt het project een bijdrage te leveren aan enkele doelstellingen uit het ondersteuningsplan; als eerste het vinden van een passende onderwijsplek voor ieder kind vanuit een integrale aanpak (onderwijs/gemeenten) en zo inclusief mogelijk. Ten tweede het bieden van een ononderbroken leer- en ontwikkelingsproces bij de overgang van voorschool naar school. Vanuit synergie tussen praktijk, beleid en wetenschappelijk onderzoek kunnen relevante bestaande en nieuwe data in samenhang bekeken worden voor het monitoren van ontwikkelingsprofielen van alle kinderen in interactie met hun omgeving. Inzicht in dergelijke ontwikkelingsprofielen is nodig om preventief te anticiperen op mogelijke problemen en bijbehorende ondersteuningsbehoeften, op korte en op lange termijn. Hiervoor is structurele intensieve samenwerking nodig tussen ouders, kinderopvangorganisaties, onderwijs, jeugdhulp, welzijn, gemeenten, jeugdgezondheidszorg én wetenschap.

Het onderzoek zal bestaan uit verschillende fasen om op korte en op lange termijn een aantal onderzoeksvragen te beantwoorden. Uitgangspunten van het zogenaamde actieonderzoek (Van der Zouwen, 2022) zullen worden ingezet om nieuwe kennis te ontwikkelen en tegelijk de praktijk 2022-11-29 Onderzoeksproject Onderinstroom informatie tbv OOGO duurzaam te verbeteren. Daarbij zal er ook aandacht zijn voor ontwikkelbehoeften van professionals die met de nieuwe aanpak gaan werken. Dit is een proces ‘dat tijd en geduld vraagt om zich te
bewijzen’ (Meijers-Troquet & Kersemakers, 2019, p 2).

In het schooljaar van 2022-2023 wordt er met medewerking van 2 masterstudenten van de master orthopedagogiek gewerkt aan het beantwoorden van de volgende (voorlopige) onderzoeksvragen:

– Wat zijn kenmerken van kinderen die vanuit de voorschoolse periode meteen instromen in het speciaal (basis) onderwijs?
– Welke longitudinale trends zijn er te vinden ten aanzien van deze kenmerken, denk aan een toename in complexiteit van de ondersteuningsbehoeften
Voor het beantwoorden van deze vragen zal gewerkt worden met bestaande data uit de volgsystemen van de samenwerkingsverbanden.
Op de meer lange termijn zullen de doelstellingen van het project uitgewerkt worden a.d.h.v. de verschillende fasen van actieonderzoek:
– Oriëntatiefase (lopende): kennismaking, verbinding leggen met stakeholders, eerste verkenning van de problematiek en doelstelling
– Diagnostische fase (voorjaar 2023): in kaart brengen van de huidige situatie d.m.v. stakeholder analyse, probleemanalyse en focusgroepen
– Ontwerpfase (bij voorkeur voorjaar 2023): in kaart brengen van de gewenste situatie; bepalen gewenste uitkomsten en benodigde data/meetinstrumenten; vaststellen kennis-,
verbeter-, en -ontwikkelingsdoelen
– Uitvoeringsfase (nog te plannen): uitvoering van het ontwerp, met aandacht voor continue monitoring van de vooraf vastgestelde uitkomsten
– Evaluatiefase (nog te plannen): reflectie en eventueel bijstelling

De kernproject groep zal alle fasen initiëren en voorbereiden. Daarnaast is er commitment nodig van alle relevante stakeholders en ook de bereidheid om actief te participeren in alle fasen van het onderzoek.

Kern project groepsleden:
dr. Erica Kamphorst (projectleider), universitair docent, Rijksuniversiteit Groningen, basiseenheid Orthopedagogiek: Leren & ontwikkelen
dr. Suzanne Houwen, universitair hoofddocent, Rijksuniversiteit Groningen, basiseenheid Orthopedagogiek: Leren & ontwikkelen
dr. Bernice Doove, M&G-jeugdarts, GGD Zuid-Limburg
Jacqueline Huppertz, onderwijsadviseurs Movare
Leon Camp, adviseur onderwijs, Innovo
mr. Doreen Kersemakers, directeur swv Parkstad
Debbie Alzer, trajactbegeleider swv Parkstad